Tại Hội nghị Trung ương 8 – khóa XI đã có chủ trương thành lập 3 đặc khu kinh tế ở 3 miền: Vân Đồn (Quảng Ninh), Bắc Vân Phong (Khánh Hòa) và Phú Quốc (Kiên Giang). Nhưng tới giờ, mới chỉ có Phú Quốc là đang trên con đường trở thành đặc khu kinh tế trong năm 2020.

Mô hình nào cho đặc khu kinh tế của Việt Nam ?

Mô hình áp dụng cho đặc khu kinh tế rất khác biệt, phải khác từ đơn vị hành chính – kinh tế đến các cơ chế đặc biệt về kinh tế, xã hội. Mỗi một đặc khu sẽ cần có một khung luật riêng là do đặc điểm miền núi khác, miền biển khác, không thể áp dụng một luật chung cho mọi đặc khu. Chỉ có một quy định chung là, đặc khu sẽ do Quốc hội thành lập với chức năng, nhiệm vụ tương đồng, nhưng cơ chế thì phải riêng biệt.

Nhìn lại sự thất bại của đặc khu kinh tế Vũng Tàu – Côn Đảo được thành lập năm 1979, nhưng sau đó thất bại và bị giải thể vào năm 1991. Chủ trương xây dựng đặc khu kinh tế sau đó cũng đã được đưa vào Hiến pháp năm 1992, được nêu lại trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương Đảng giữa nhiệm kỳ khóa VII năm 1994. Nhưng đã hơn 20 năm trôi qua, chúng ta ta vẫn chưa nhìn thấy được một đặc khu kinh tế nào được thành lập dù cả nước đã có 15 khu kinh tế ven biển, 28 khu kinh tế cửa khẩu.

Bài học từ sự thành công của các đặc khu kinh tế trên thế giới đều nhờ 2 yếu tố: 1 là lợi thế kinh tế: nó cho phép nền kinh tế phát hinh được sức mạnh tối đa nhờ ưu đãi thuế, sự lưu thông hàng hóa, nguồn vốn đầu tư mạnh mẽ, tận dụng ưu thế tiền vốn và lao động để tiết kiệm chi phí và hợp lý hóa sản xuất. 2 là tận dụng lợi thế địa lý: để khai thác một cách hiệu quả tài nguyên, thị trường, đất đai, nhân công và văn hoá. Ngoài ra, nhờ áp dụng chế độ chính trị - xã hội, cùng với các quy luật của thị trường khác biệt cũng là liều thuốc cần thiết giúp cất cánh nền kinh tế cho khu vực. Tuy nhiên, để trở thành đặc khu kinh tế lại là một thử thách lớn, khi có tới một nửa số đó trên thế giới đã thất bại.

Xây dựng hành lang pháp lý để tạo dựng đặc khu kinh tế:

Nói đến đặc khu kinh tế là nói đến những chính sách ưu đãi về thuế, hạ tầng…những thứ vô tình đang động chạm đến khuôn khổ của pháp luật. Đôi khi để có thể xây dựng được một đặc khu kinh tế như ý, phải biết trao đi một số thẩm quyền đặc biệt, trong đó có quy định cho xây dựng khu vui chơi giải trí Casino. Tuy nhiên, những quy định về điều hành, đối tượng tham gia, vốn đầu tư…luôn đòi hỏi cả một lộ trình dài để soạn thảo luật.

Thực tế, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để xây dựng đặc khu kinh tế thành công nhờ lợi thế đường bờ biển trải dài khắp đất nước, du lịch biển phát triển khá mạnh, nguồn thu ngân sách ngành dịch vụ qua các năm liên tục gia tăng. Thêm vào đó, nền tảng cơ sở hạ tầng then chốt như: sân bay quốc tế, cảng quốc tế, hậ thống hạ tầng giao thông đồng bộ, đầu tư thêm casino…nếu tất cả đều được đầu tư đúng hướng nhiều khả năng sẽ rút ngắn thời gian trở thành đặc khu kinh tế. Nhưng, khả năng thành công của các đặc khu kinh tế còn phụ thuộc rất nhiều vào khung khổ hành lang pháp lý nước ta.